Yangiliklar
Sodiq Safoyev: Atom energetikasi eng istiqbolli va bahssiz yechimdir
Konferensiya JIDU huzuridagi Ilg‘or xalqaro tadqiqotlar institutining Energetika diplomatiyasi va geosiyosat markazi hamda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Atom energiyasi agentligi hamkorligida tashkil etildi.
Anjumandan ko‘zlangan maqsad O‘zbekistonda atom energetikasini rivojlantirish bilan bog‘liq istiqbollar va muammolarni chuqur, ilmiy tushunish edi. Ushbu mavzu aniq sabablarga ko'ra va juda asosli ravishda jamoatchilikning diqqat markazida.
Konferensiyani O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati Raisining birinchi o‘rinbosari, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti rektori Sodiq Safoyev kirish so‘zi bilan ochdi va o‘zining qutlov nutqida “Har qanday davlatning modernizatsiyasi va taraqqiyoti, hamda O‘zbekiston ham bundan mustasno emas, bevosita energetika bilan bog‘liq. Bu aksioma. Barqaror energiya ta'minotisiz ishlab chiqaruvchi kuchlarni yangi bosqichga olib chiqish va aholining yangi turmush sifatini ta'minlash mumkin emas. 2050-yilga borib O‘zbekistonda energiya resurslariga bo‘lgan talab ikki baravar oshishini ta’kidlash kifoya. Tabiiy savol tug'iladi: ularni qaerdan olish kerak?
Muammo shundaki, zamonaviy insoniyat jamiyati birinchi navbatda uglevodorodlar - neft, tabiiy gaz va ko'mirni iste'mol qilishga asoslangan. Ammo ular karbonat angidrid chiqindilarining asosiy manbai ekanligi ma'lum. Uning global yillik hajmi hozirda 50 milliard tonna ulkan darajaga yetdi.
Emissiyaning 29% sanoatdan, xuddi shunday miqdorda elektr energiyasi ishlab chiqarishdan, beshdan bir qismi qishloq xoʻjaligidan, 15% transportdan va 7% uy-joydan tushadi.
Atmosferada karbonat angidrid kontsentratsiyasini oshiruvchi antropogen chiqindilar iqlim o'zgarishi va global isishning asosiy omili, atrof-muhitning buzilishining asosiy manbai hisoblanadi.
Shunday qilib, uglevodorod energiyasining o'sib borayotgan ko'lami va undan foydalanishga bog'liqlikning ortib borishi insoniyat kelajagiga halokatli tahdidni oldindan belgilab beradi.
Bu muammo ekzistensial oqibatlarga olib keladi.
– Shundan kelib chiqib, birinchi navbatda, mamlakatimizni barqaror va ishonchli energiya ta’minotini ta’minlash uchun energiya manbalarini diversifikatsiya qilish zarur. Global tendentsiyalarni hisobga olgan holda, atom energetikasi eng istiqbolli, deyman, muqobil yechim yo'q.
Xavfsiz yadro ishlab chiqarishni kengaytirishning dastlabki bosqichi modulli kichik reaktorlarni, masalan, chekka hududlarda joylashtirishdan boshlanishi mumkin. Bu bizga energetika infratuzilmasini modernizatsiya qilish va investitsion xarajatlarni kamaytirish orqali energiya majmuasini diversifikatsiya qilish, chekka hududlarni energiya bilan taʼminlash imkonini beradi.
Ikkinchidan, bu nozik sohadagi loyihalarni tushunish, hech qayerda bo‘lmaganidek, yagona to‘g‘ri yondashuvni talab qiladi: imkon qadar ko‘proq ma’lumot to‘plash, xalqaro tajribani o‘rganish, chuqur tizimli xolis ilmiy tahlil qilish, yakuniy xulosalar chiqarishga shoshilmaslik. Ushbu sohadagi qarorlar birinchi navbatda mutaxassislar va mutaxassislar tomonidan qabul qilinishi mumkin va kerak.
Uchinchidan, energiya ta'minoti har qanday shaklda ham o'z narxiga ega ekanligidan kelib chiqishimiz kerak. Va bu narx nafaqat moliyaviy ko'rsatkichlar bilan, balki unchalik ham o'lchanmaydi. Uning atrof-muhitga, odamlarning hozirgi va kelajak avlodlari hayoti va sog'lig'iga ta'siri muhimroqdir.
Aytaylik, dunyoda ocharchilik muammosini hal qilishi kutilayotgan “yashil inqilob”ning barbod bo‘lishining sabablaridan biri, nazarimda, uning faqat biologik va agrotexnik masalalarga e’tibor qaratilishi hamda atrof-muhit va atrof-muhit muammolariga yetarlicha e’tibor berilmagani bo‘ldi. ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlar.
Shuning uchun har qanday loyiha kontekstda o'rganilishi kerak - universal, mintaqaviy, mamlakat, mahalliy. Shuningdek, u barqaror rivojlanish va insoniy o'lchov nuqtai nazaridan tekshirilishi kerak, ya'ni. hozirgi va kelajak avlod kishilarining moddiy va nomoddiy ehtiyojlari majmuasini qondirish nuqtai nazaridan.
Boshqacha aytganda, loyihaning nafaqat texnik-iqtisodiy parametrlarini, balki birinchi navbatda uning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlarini hisobga olish muhimdir.
To‘rtinchidan, mintaqaning tabiiy, iqlimiy va boshqa omillarining o‘zaro bog‘liqligini hisobga olgan holda, energetika loyihalari, birinchi navbatda, atom energetikasi sohasidagi loyihalarni butun Markaziy Osiyo kontekstida ko‘rib chiqish zarur. Ularni balanslar guruhini hisobga olgan holda birlashtirish kerak: ishlab chiqaruvchi kuchlar, demografik, suv, optimallashtirishga erishish va takrorlanishning oldini olish. Hayotiy ahamiyatga ega bo'lgan ushbu sohada mintaqaviy siyosat va muvofiqlashtirilgan strategiya zarur. Ko‘rib turganimizdek, bu yerda diplomatiya uchun tegishli tashqi siyosiy tashabbuslarni ishlab chiqishga qaratilgan faoliyat sohasi ochilmoqda”, — dedi Sodiq Safoyev tabrik so‘nggida.
Axborot ko`magi
